دوره 12، شماره 1 و 45 - ( 5-1404 )
جلد 12 شماره 1 و 45 صفحات 98-81 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Soleimani M, Nemati T, Karami T, Zanganeh A, Parizadi T. Analysis of spatial distribution patterns of population aging in Tehran metropolis. Journal of Spatial Analysis Environmental Hazards 2025; 12 (1 and 45) : 6
URL: http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-3491-fa.html
URL: http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-3491-fa.html
سلیمانی محمد، نعمتی طاهره، کرمی تاج الدین، زنگانه احمد، پریزادی طاهر. تحلیل الگوهای توزیع فضایی سالمندی جمعیت در کلان شهر تهران. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. 1404; 12 (1 و 45) :81-98
محمد سلیمانی1 
، طاهره نعمتی2 ، تاج الدین کرمی2 ، احمد زنگانه2 ، طاهر پریزادی2
، طاهره نعمتی2 ، تاج الدین کرمی2 ، احمد زنگانه2 ، طاهر پریزادی2
1- دانشگاه خوارزمی ، m_soleimani_mehr@khu.ac.ir
2- دانشگاه خوارزمی
2- دانشگاه خوارزمی
چکیده: (1495 مشاهده)
سالمندی از بارزترین شاخصهای زوال جمعیتی است که اغلب جوامع مدرن دچار آن میشوند. زیرا در این مرحلهی زوال جمعیتی، همگام با کاهش و ثبات نرخ مرگ و میر، نرخ زاد و ولد نیز به شدت کاهش مییابد. توسعهی فنآوری و ماشینی شدن امور، ارتقای کیفیت زندگی و شاخصهای بهداشتی و درمانی، سبک زندگی فردمدارانه و افزایش تورم اقتصادی از عوامل مهم این مسئله است. ایران نیز از جمله کشورهایی است که در آستانهی ورود به مرحلهی زوال جمعیتی است. البته شدت این جریان در مناطق مختلف کشور متفاوت است. مقالهی حاضر به بررسی و تحلیل وضعیت سالمندی درمحلههای کلان شهر تهران میپردازد. این مقاله از نظر هدف در زمرهی تحقیقات کاربردی و از منظر روش، توصیفی ـ تحلیلی است. انجام این تحقیق مبتنی بر دادههای سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 و استفاده از تحلیلهای آمار فضایی بوده است. مقادیر مثبت تحلیل خود همبستگی موران برای هر یک از شاخصهای؛ سالمندی(0.664)، نسبت وابستگی سالمندی(0.644)، نسبت جوانی(0.653)، نسبت سالمندی(0.664)، و نسبت پیری(0.665) در محلههای تهران نشان از الگوی خوشهای آنها دارد. این بدان معناست که مسئلهی سالمندی در برخی از محلهها و مناطق شهر تهران وضعیت حادتری دارد. براین اساس تراکم جمعیت سالمند در اغلب محلههای مناطق مرکزی و شمالی شهر تهران بیشتر است. نتیجهی نهایی نشان میدهد که توزیع فضایی سالمندی از منطق اکولوژی کلان اجتماعی شهر تهران پیروی می‌کند و به طور نسبی منطبق بر توپوگرافی طبیعی ـ اجتماعی آن است. افزون بر این، تحلیل فضایی سالمندی در محلههای این شهر نشان میدهد، اگرچه تمامی محلهها به طور عام با مسئلهی سالمندی دست به گریبان هستند، اما برنامه‌ریزی و مدیریت آن باید تابع الگو و چگونگی توزیع فضایی این مسئله باشد.
شماره‌ی مقاله: 6
فهرست منابع
1. آزادی، سعید (1396). تبیین توزیع فضایی بیماری‌های سرطان در الگوی سلامت شهری (نمونه‌ی موردی کلانشهر تهران).رساله برای دریافت دانشنامه‌ی دکتری.دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده‌ی علوم انسانی.
2. حسنعلی‌زاده، میلاد.(1397). لزوم تحللی فضایی جمعیت سالمند در فضاهای شهری برای سیاست‌گذاری های جمعتیی در آینده (مورد مطالعه: شهر ساری). دانشگاه شهید باهنر کرمان، ISC: 97180-61801
3. رجایی، سید عباس؛ درودی‌نیا، عباس؛ و میرواحدی، نگین سادات.(1397). سنجش و تحلیل توزیع فضایی سالخوردگی جمعیت کلانشهر تهران. اولین همایش ملی رقابت‌پذیری و آینده‌ی تحولات شهری.
4. رهنما، محمدرحیم؛ براتی، مهدی؛ صبری، سهیل؛ امیر فخریان، مصطفی؛ مشــار زاده، زهرا؛ عباس‌زاده، غلامرضا؛ افشاریان، یوسف؛ ذبیحی، جواد؛ صبری، سینا؛ اکبرزاده ابراهیمی، محمدحسن. (1390). پژوهشی ییرامون تحقق طرح‌های تفصیلی شهری با تأکید برکاربری‌های آموزشی و بهداشتی ـ درمانی، چاپ دوم، انتشارات جهاد دانشگاهی(دانشگاه فردوسی مشهد). مشهد.
5. زنگانه، احمد؛ تلخابی، حمیدرضا؛ عباس زاده سورامی، مهدی و مهآبادی‌پور، محمدمهدی. (1402). تحلیل عوامل مؤثر کالبدی و اجتماعی بر تحقق پذیری شهر دوستدار سالمند مطالعه موردی: شهر ورامین. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 11 )2(، .155-174
6. کلاته ساداتی، احمد، علی‌مندگاری، ملیحه، فلک‌تادین، زهرا و شیری، حمیده (1403). واکاوی دیدگاه نخبگان در زمینه‌ی سیاست-گذاری‌های جمعیتی در شهر یزد: یک مطالعه‌ی کیفی. دوماهنامه‌ی علمی پژوهشی دانشکده‌ی بهداشت یزد.23(2).
7. سرایی، حسن(1376). گذار جمعیتی ایران، ملاحظات مقدماتی. فصلنامه علوم اجتماعی. . 5(9).صص 18-1.
8. سرایی، حسن(1387). گذار جمعیتی دوم، با نیم نگاهی به ایران. نامه انجمن جمعیت شناسی ایران 3(6).صص 140-118.
9. سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ زنگانه، ابوالفضل؛ شیخی، محمد.(1396). تحلیل فضایی تغییرات الگوی تراکم جمعیت متأثر از اقدامات نوسازی در کلانشهر تهران (90-1375).
10. سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ و مفاخری، لیلا (1400). رتبه‌بندی مناطق کلانشهر تهران بر اساس شاخصهای زندگی سالمندی. فصل‌نامه‌ی‌توسعه‌ی پایدار شهری, 2(3), 57-70.
11. صادقی، رسول(1401). تغییرات ساختار سنی و ظهور پنجره‌ی جمعیتی در ایران: پیامدهای اقتصادی و الزامات سیاستی. فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده. شماره پیاپی56 .
12. شهبازین، سعیده و ساسانی‌پور محمد. (1402). تحلیل توزیع فضایی سالمندی و مهارجرت داخلی در شهرستان‌های کشور بین سال‌های 1385تا 1395. فصلنامهی سالمند. (1)18.
13. عبدالملکی، حسن(1397). تبیین الگوی بهینه توزیع فضایی- مکانی مراکز حساس و مهم تهران با رویکرد پدافند غیر عامل، رساله برای دریافت دانشنامه‌ی دکتری.دانشگاه خوارزمی دانشکده‌ی علوم جغرافیایی.
14. عسگری، علی (1390). تحلیلهای آمار فضایی با Arc GIS ، چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان فناوری اطالعات و ارتباطات شهرداری تهران.
15. فتحی، الهام (1397). روند تحولات جمعیت شهر تهران: از گذشته تا آینده. آمار (دوماهنامه‌ی تحلیلی-پژوهشی), 6(1), 32-35.
16. فرجی سبکبار، حسنعلی، محمودی چناری، حبیب، و باقری، میلاد (1397). تحلیل توزیع فضایی سالخوردگی جمعیت در ایران.فصلنامهی مجلس و راهبرد، (96)25.
17. محبی میمندی، مهیار. کوششی، مجید و سوری، علی(1401). رشد جمعیت، تغییر ساختار سنی و پیامدهای اقتصادی آن در ایران: تجزیه و تحلیل سهم گروه‌های سنی . نامه انجمن جمعیت شناسی ایران.17(34).
18. محمـدیان, حسـین, حیدری, و قالیباف. (2012). تحلیل نقش جمعیت کلانشهر تهران در قدرت ملی کشور. فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک, 8(25), 82-111.
19. محمودزاده، حسن. آقایاری، توکل و حاتمی داوود.(1400). بررسی و تحلیل وضعیت سالمندی جمعیت ایر ان. فصلنامهی تحقیقات جغرافیایی.(1)37.
20. مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهر تهران، ۱۳9۵-۱۳۳۵. درگاه ملی آمارwww.amar.org.ir
21. مشفق، محمود و محمد میرزایی،(1389)، انتقال سنی در ایران، تحولات سنی جمعیت و سیاستگذاری‌های اجتماعی، جمعیتی، فصلنامه جمعیت، شماره 71 و 72، تهران: سازمان ثبت احول کشور، صص 22-1.
22. معبودی، رضا. فطرس، محمدحسن و دره‌نظری، زینب(1401). تجزیه سهم عوامل موثر بر سالخوردگی جمعیت در ایران با استفاده از رویکرد شیپلی. فصلنامهی مجلس و راهبرد.30(118).
23. مولایی هشجین، نصرالله(1386). الگوی توزیع فضایی جمعیت در جنوب‌غربی دریای خزر (1400-1345). پژوهش‌های جغرافیایی ـ شماره ،59 . صص 1 - 19
24. میرزایی، محمد؛ شمس قهفرخی، مهری (1386). «جمعیت‌شناسی سالمندان در ایران براساس سرشماری‌های 1335-1385»، مجله سالمندی ایران،2(5).332-326.
25. نیک‌پور، عامر و حسنعلی‌زاده، میلاد. (1398). تحلیل الگوهای فضایی شاخصهای سالمندی جمعیت در شهر بابل. فصلنامهی مطالعات توسعهی اجتماعی ـ فرهنگی، (1)8، 31-9
26. نیک‌پور، عامر، حسنعلی‌زاده، میلاد (1398). تحلیل فضایی شاخصهای سالمندی در نواحی شهری و روستایی ایران. پژوهش-های‌جغرافیای‌انسانی، (3)25.
27. Get persistent links for your reference list or bibliography.
28. Copy and paste the list, we’ll match with our metadata and return the links.
29. Members may also deposit reference lists here too.
30. Atkins, M. T., & Tonts, M. (2016). Exploring cities through a population ageing matrix: A spatial and temporal analysis of older adult population trends in Perth, Australia. Australian Geographer, 47(1), 65-87.
31. Andrews, G., Cutchin, M.P., & Skinner, M. (2018). Space and place in geographical gerontology: theoretical traditions, formations of hope. In Skinner, M. W., Andrews, G. J., & Cutchin, M. P. (Eds.). Geographical Gerontology: Perspectives, Concepts, Approaches.
32. Andrews, G. J., & Phillips, D. R. (Eds.). (2004). Aging and Place. Routledge.
33. Bricker, D., & Ibbitson, J. (2019). Empty planet: the shock of global population decline. Hachette UK.
34. Coleman, D., & Rowthorn, R. (2011). Who's afraid of population decline? A critical examination of its consequences. PoPulation and develoPment review, 37, 217-248.
35. Choi, J. H., & Yoon, H. W. (2012). The changing spatial patterns of aging population in Korea. Journal of the Korean Geographical Society, 47(3), 359-374.
36. Channer, N. S., Hartt, M., & Biglieri, S. (2020). Aging-in-place and the spatial distribution of older adult vulnerability in Canada. Applied Geography, 125, 102357.
37. Cheng Y, Gao S, Li S, Zhang Y, Rosenberg M (2022). Understanding the spatial disparities and vulnerability of population aging in China. Asia & the Pacific Policy Studies. 6(1):73-89
38. Cook, I., and J. Halsall. )2012(. Aging in Comparative Perspective-Processes and Policies. London:Springer.
39. Davies, A., & James, A. (2016). Geographies of ageing: Social processes and the spatial unevenness of population ageing. Routledge.
40. Delventhal, M. J., Fernández-Villaverde, J., & Guner, N. (2022). Demographic transitions across time and space (No. w29480). National Bureau of Economic Research.
41. Deng, J. (2024). Study on the Equity of Spatial Distribution of Elderly Facilities in Mianyang City. Academic Journal of Environment & Earth Science, 6(1), 46-52.
42. Estebsari F, Rahimi Khalifeh Kandi Z, Nasiri M, Moradi Fath M, Davoud Mostafaei.(2021) Is Tehran an Age-Friendly City?; Infrastructures Criteria Speech. Health Education and Health Promotion.;9(4):403-410.
43. Han, J. H., & Corcoran, J. (2014). Ageing Australia: changing location patterns of older people in South East Queensland. Australian Planner, 51(1), 2-14.
44. Hospers, G. J., & Reverda, N. (2015). Managing population decline in Europe's urban and rural areas. Cham: Springer International Publishing.
45. Jarzebski, M. P., Elmqvist, T., Gasparatos, A., Fukushi, K., Eckersten, S., Haase, D., ... & Pu, J. (2021). Ageing and population shrinking: Implications for sustainability in the urban century. Npj Urban Sustainability, 1(1), 17.
46. Jie, Z. (2017). Spatial Distribution Characteristics and Evolution Trends of Urban Aging Population. China City Planning Review, 26(1).
47. Kirk, D. (2010). Demographic transition theory. Population studies, 50(3), 361-387.
48. Lee R.(2003), The demographic transition: three centuries offunda mental change. Economic Perspectives;17(4):167-90.
49. Mahmud , A (2020), The major features of demographic transition theory.
50. Martin-Jenkins,R .,and Barrett,B(2024). The Demographic Transition Model.
51. Man, W., Wang, S., & Yang, H. (2021). Exploring the spatial-temporal distribution and evolution of population aging and social-economic indicators in China. BMC Public Health, 21, 1-13.
52. McCarthy, Kevin F(1983)., The Elderly Population's Changing Spatial Distribution: Patterns of Change Since 1960. Santa Monica, CA: RAND Corporation, 1983. https://www.rand.org/pubs/reports/R2916.html. Also available in print form.
53. MacFarlane, Key (2020). Capital and Space. History of Consciousness Department, University of California Santa Cruz, Santa Cruz, CA, United States
54. McCann, P. (2017). Urban futures, population ageing and demographic decline. Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 10(3), 543-557.
55. Nolan, P., & Lenski, G. E. (1999). Human societies: An introduction to macrosociology.
56. Rios-Neto, E. L. (2024). Demographic Transition and Post-Transition Population Dynamics: A Revue of Micro and Macro Economic Models and Interactions.
57. Rishworth, A & Elliott, S. (2018). Aging in Low-Middle Income Countries- Aging Against All Odds. In: Skinner, M. W., Andrews, G. J., & Cutchin, M. P. (Eds.).
58. Shiode, N., Morita, M., Shiode, S., & Okunuki, K. I. (2014). Urban and rural geographies of aging: a local spatial correlation analysis of aging population measures. Urban Geography, 35(4), 608-628.
59. UN, World urbanization-prospects, reversion )2014.( www lonelyplanet com Retrieved 2019-05-28
60. Vemulapalli, S. S., Ulak, M. B., Ozguven, E. E., Sando, T., Horner, M. W., Abdelrazig, Y., & Moses, R. (2017). GIS-based spatial and temporal analysis of aging-involved accidents: a case study of three counties in Florida. Applied Spatial Analysis and Policy, 10, 537-563.
61. Walaszek, M., & Wilk, J. (2022). Population changes during the demographic transition. In Three decades of Polish socio-economic transformations: Geographical perspectives (pp. 219-257). Cham: Springer International Publishing.
62. Waldbrook, N., Rosenberg, M. W., & Brual, J. (2013). Challenging the myth of apocalyptic aging at the local level of governance in Ontario. The Canadian Geographer/Le Géographe canadien, 57(4), 413-430
63. Wang, S. (2020). Spatial patterns and social-economic influential factors of population aging: A global assessment from 1990 to 2010. Social Science & Medicine, 253, 112963.
64. Wilson, T. 2015. "The Demographic Constraints on Future Population Growth in Regional Australia." Australian Geographer 46 (1): 91-111.
65. Zhang, K., Sun, H., & Li, X. (2022). Aging Population Spatial Distribution Discrepancy and Impacting Factor. Sustainability, 14(15), 9528.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 | این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
